Soạn bài Thực hành Tiếng Việt bài 3 SGK Ngữ văn 6 tập 1 Cánh diều chi tiết

Câu hỏi:

Câu 1

Trả lời câu 1 (trang 59 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Xác định ý nghĩa của các từ chân, chạy trong mỗi trường hợp dưới đây:
Chân:
a. Tôi thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi và khi trèo lên xe, tôi ríu cả chân lại.
(Nguyên Hồng)
b.
Dù ai nói ngả nói nghiêng
Lòng ta vẫn vững như kiềng ba chân
(Ca dao)
c. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc.
(Thánh Gióng)
Chạy:
a. Thằng Khìn chạy lon ton quanh sân...(Cao Duy Sơn)
b. Xe chạy chậm chậm (Nguyên Hồng)
c. Vào Thanh Hóa đi tao chạy cho tiền tàu (Nguyên Hồng)
d. Bãi cát trắng phau, chạy dài hàng mấy nghìn thước (Mộng Tuyết)
Phương pháp giải:
Đọc kĩ các ví dụ và trả lời.
Lời giải chi tiết:
Chân:
a. Bộ phận dưới cùng của cơ thể người hay động vật, dùng để nâng đỡ cơ thể, đi, đứng, chạy, nhảy.
b. Phần dưới cùng, phần gốc và nâng đỡ của một vật.
c. Phần dưới cùng của một ngọn núi, tiếp giáp mặt đất, nâng đỡ cả ngọn núi.
Chạy
a. Là động từ chỉ tốc độ đi của con người, đi nhanh quá là chạy.
b. Là hoạt động một phương tiện đang di chuyển tới nơi khác trên một bề mặt.
c. Khẩn trương lo liệu để mau chóng có được, đạt được cái đang cần, đang muốn.
d. Trải dài, kéo dài, nằm trải ra thành dải dài.

Câu 2

Trả lời câu 2 (trang 59 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Tìm thêm ba từ chỉ bộ phận cơ thể người và kể ra một số ví dụ về sự chuyển nghĩa của chúng (sang nghĩa chỉ bộ phận của vật).
Mũi: mũi dao, mũi súng, mũi đất, mũi quân, mũi thuyền,...
Phương pháp giải:
Tương tự như từ “mũi”, em tìm các từ khác trên bộ phận cơ thể người.
Lời giải chi tiết:
- Mắt: mắt na, mắt dứa, mắt võng, mắt cây, mắt lưới….
- Chân: chân ghế, chân bàn, chân tường, chân trời, chân mây…
- Cổ: cổ chai, cổ lọ, cổ áo,…

Câu 3

Trả lời câu 3 (trang 59 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Tìm từ đa nghĩa, từ đồng âm trong những câu dưới đây:
a. Chín:
"Quýt nhà ai chín đỏ cây
Hỡi em đi học hây hây má tròn"
(Tố Hữu)
"Một nghề cho chín còn hơn chín nghề"
(Tục ngữ)
b. Cắt:
+ Nhanh như cắt, rùa há miệng, đớp lấy thanh gươm rồi lặn xuống nước
+ Việc làm khắp chốn cùng nơi
Giục đi cắt cỏ, vai tôi đã mòn
+ Bài viết bị cắt một đoạn.
(Dẫn theo Hoàng Phê)
+ Chúng cắt lượt nhau suốt ngày vào cà khịa làm Trũi không chịu được
(Tô Hoài)
Phương pháp giải:
Nhớ lại kiến thức về từ đa nghĩa và từ đồng âm.
Lời giải chi tiết:
a. Từ chín trong các câu trên là từ đa nghĩa:
+ Chín đỏ cây: chỉ quả từ xanh đã chuyển sang chín, có thể thu hoạch được.
+ Một nghề cho chín còn hơn chín nghề: chín ở đây nghĩa và giỏi, thành thạo.
b. Từ cắt trong các câu dưới đây là từ đồng âm:
+ Nhanh như cắt: chỉ một loại chim tên cắt, bay rất nhanh.
+ cắt cỏ: làm cho đứt bằng vật sắc.
+ cắt một đoạn: lược bỏ, bỏ đi, thu gọn.
+ cắt lượt: chen ngang, thay phiên nhau làm gì đó.

Câu 4

Trả lời câu 4 (trang 60 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Tìm các từ mượn trong những câu dưới đây. Đối chiếu với nguyên dạng trong tiếng Pháp, tiếng Anh để biết nguồn gốc của những từ đó.
- Từ tiếng Pháp: automobile, tournevis, carton, sou, kespi, cable,...
- Từ tiếng Anh: TV (television), cent,....
a. Đó là là lần đầu tiên tôi thấy ô tô
(Hon-da Sô-i-chi-rô)
b. Chọn lúc cả nhà không ai để ý, tôi lén lấy 2 xu để làm tiền lộ phí.
(Hon-da Sô-i-chi-rô)
c. Lúc đó tôi vô cùng cảm phục những chú thợ điện với túi đồ nghề gồm kìm, tuốc nơ vít cột ngang lưng trèo lên cột điện nối dây cáp.
(Hon-da Sô-i-chi-rô)
d. Khi tôi đọc sách, mọi thông tin đầu tôi rất chậm, nhưng khi xem ti vi bằng tai và mắt thì tôi cảm nhận mọi việc nhạy bén hơn nhiều.
(Hon-da Sô-i-chi-rô)
e. Tôi khẩn khoản xin cha mua cho tôi một chiếc mũ kết và tự tay tôi làm một cặp kính đeo mắt của phi công bằng bìa các tông.
(Hon-da Sô-i-chi-rô)
Phương pháp giải:
Đọc kĩ các ví dụ, lọc ra các từ láy và chọn từ ngữ để điền vào các nhóm.
Lời giải chi tiết:
Các từ mượn:

Câu 5

Trả lời câu 5 (trang 60 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Theo em có thể thay thế các từ mượn trong những câu ở bài tập 4 bằng các từ gốc Việt không? Vì sao?
Phương pháp giải:
Em thử tìm từ ngữ tương đương để thay thế và trả lời câu hỏi.
Lời giải chi tiết:
Theo em là không thể thay thế các từ mượn trong những câu ở bài tập 4 bằng các từ gốc Việt bởi vì:
- Ngôn ngữ gốc Việt không có đủ vốn từ vựng để định nghĩa cho tất cả các khái niệm và tiêu biểu là những ví dụ trên.
- Việc chuyển ngữ từ vựng từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác để là xu thế tất yếu trong quá trình hội nhập của một nền văn hóa.

Câu 6

Trả lời câu 6 (trang 60 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Đọc văn bản dưới đây và viết một đoạn văn ngắn khoảng 4-5 dòng cho biết: theo tác giả: khái niệm ngọt trong tiếng Việt đã được nhận thức qua những giác quan nào?
Phương pháp giải:
Em đọc kĩ văn bản, liệt kê những từ “ngọt” có trong đoạn văn và trả lời câu hỏi.
Lời giải chi tiết:
Đầu tiên, khái niệm "ngọt" được cảm nhận bằng vị giác, thưởng thức các vị "ngọt" của thức ăn. Do sự gần gũi của vị giác và khứu giác, từ đầu lưỡi, "ngọt" còn được cảm nhận bằng mũi như ngửi một mùi gì ngọt ngọt. Rồi đến thị giác, "ngọt" có thể thấy được bằng mắt giữa ngày xuân ngọt nắng. Từ sự ngọt ngào của món ăn, qua cảm nhận của thính giác, "ngọt" mang một nghĩa khá trừu tượng như đàn ngọt hát hay. Đặc biệt là khi phối hợp cảm giác với nhau để chúng ta cảm nhận thấy dao bén ngọt, cắt cho ngọt tay,…